Deze blog ben ik al een paar keer opnieuw begonnen. Elke keer probeerde ik een bepaalde snaar te raken maar kon ik de juiste snaar niet vinden. Het is een onderwerp dat mij enorm nauw aan het hart ligt en waar ik al een tijdje iets over wou schrijven. De laatste tijd is er aardig wat in het nieuws geweest over vrijwilligerswerk met kinderen. Friends-International is samen met Unicef een campagne gestart om de ogen van mensen te openen: Children are not tourist attractions. Deze campagne kan ik eigenlijk alleen maar toe juichen maar er is wel enige nuance in aan te brengen.
Vrijwilligerswerk doen in ontwikkelingslanden is erg populair onder jonge mensen. Het lijkt een nieuwe trend te zijn geworden. Zielige kindjes uit arme landen helpen. De vraag die Unicef stelt: Is het wel zo goed voor die kinderen dat er elke keer een nieuwe Westerse vrijwilliger zijn best doet om te helpen?

In deze blog wil ik graag mijn visie geven over het fenomeen Voluntourism en mijn ervaringen.
Met een achtergrond in de pedagogiek kan ik hier inhoudelijk iets over zeggen maar meer nog kan ik vanuit eigen ervaring laten zien waar het fout gaat maar zeker dat het ook heel erg goed kan gaan.
In Zuid Afrika heb ik op twee verschillende projecten gewerkt en ook in Nederland heb ik vrijwilligerswerk gedaan met kinderen.
Het is ook geen geheim dat ik de afgelopen 1,5 jaar direct betrokken ben bij een project waarbij ik nu o.a. nieuwe vrijwilligers probeer te werven – Africa Volunteer Kwa.Mama.

Children are not tourist attractions dat is waarschijnlijk voor iedereen die een beetje logisch na kan denken geen rare bewering. Het feit blijft alleen dat er op deze wereld wel heel veel kinderen rondlopen die hulp nodig hebben.
Dit is niet alleen het geval in ontwikkelingslanden ook in bijvoorbeeld Nederland zijn er veel kinderen die hulp kunnen gebruiken.
Denk alleen al aan de volle asielzoekers centra en je kunt je al een idee vormen dat er overal hulp nodig is.
Het inzetten van die hulp is wat moeilijker. Wie kan er goede hulp geven? Moeten we daar enkel en alleen betaalde professionele krachten opzetten of kunnen vrijwilligers ook veel goed doen?

Een groot probleem dat speelt op vrijwilligersprojecten in ontwikkelingslanden is Hechtingsproblematiek. Kinderen hebben een stabiele en voorspelbare relatie met hun opvoeders nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Wanneer kinderen veel wisselende opvoeders hebben, is de kans groter dat zij moeite hebben om een veilige gehechtheidsrelatie aan te gaan.
Deze hechting vindt met name plaats in de eerste levensjaren van het kind.
Je kunt je voorstellen dat in bijvoorbeeld een wees of kindertehuis de hechting een probleem kan vormen. Kinderen worden vaak al heel jong uit huis gehaald en het te vondeling leggen van een baby van net een paar dagen oud is in bijvoorbeeld Zuid Afrika iets dat nog erg veel voorkomt.
Veel vrijwilligers zullen de signalen van een verstoorde hechting niet herkennen.
Het is toch schattig dat al die kinderen mij om de hals vliegen in de eerste minuut dat ik binnen stap bij een project? Hierbij niet denkend aan het feit dat dit eigenlijk helemaal geen normale reactie is voor een kind. Loop als vreemde in Nederland een willekeurige kleuterklas binnen en er zal waarschijnlijk geen enkel kind je om de hals vliegen.

In het eerste project, een kindertehuis, waar ik vrijwilligerswerk heb gedaan was deze problematiek erg goed te zien. Zelfs als toen nog erg naïeve vrijwilligster kon ik dit vanuit mijn achtergrond wel herkennen en vooral ook erkennen.
Wel vind ik het te generaliserend om dit probleem enkel toe te schrijven aan de westerse vrijwilligers.
Veel van deze kinderen hebben een erg slechte start gehad en hebben al een tijd te maken met verschillende opvoeders. Opvoeders die zelf vaak veel te veel werk moeten doen en hierdoor te weinig individuele aandacht kunnen geven.
De meeste van deze kinderen hadden deze problematiek dus al voordat er vrijwilligers kwamen werken op het project. Dat vrijwilligers deze problematiek kunnen versterken is wel een gegeven.
Dat leidt voor mij naar punt 2 waar discussie over is namelijk het amateurisme van vrijwilligers.

Veel organisaties en projecten stellen geen eisen aan vrijwilligers. Vaak blijft het bij 18 jaar of ouder moeten zijn en een beschikbaarheid van 4/6 weken. In een aantal gevallen hoeft dit ook geen problemen op te leveren maar wanneer je werkt met toch al erg kwetsbare kinderen met complexe problematiek wordt het toch een ander verhaal.

Bij Africa Volunteer Kwa.Mama hebben wij het afgelopen jaar de eis ook niet gehad van een professionele achtergrond in het werken met kinderen maar sinds een paar weken is dit nu wel verplicht. Wij hebben erg veel geluk gehad omdat tot nu toe elke vrijwilliger die bij ons kwam werken wel een achtergrond had in met name psychologie of pedagogiek. Dit zorgt er voor dat de vrijwilliger daadwerkelijk iets kan toevoegen maar ook weet om te gaan met de diverse problematiek die je tegenkomt tijdens het werk. Vanaf nu is het dus zo dat je aantoonbare werk en/of studie ervaring met kinderen moet hebben om deel te kunnen nemen als vrijwilliger aan Africa Volunteer Kwa.mama.
Bij Africa Volunteer Kwa.Mama is het daarnaast ook nog zo dat alle lokale staff dat werkzaam is in het centrum ongeschoold en vaak zelfs ongeletterd is.
Een student pedagogiek/psychologie is daarom alleen al ontzettend waardevol doordat er training gegeven kan worden aan de lokale staff.
Vrijwilligers zouden altijd als extra ingezet moeten worden en niet als goedkope onbetaalde kracht dat een plek inneemt van een lokaal persoon dat het werk ook zou kunnen doen.

Dan is er nog een ander belangrijk punt namelijk wat zijn de motieven van de jongeren die vrijwilligerswerk willen doen.
In mijn optiek zit hier ook regelmatig een verkeerde instelling achter. Sara een Belgische vrijwilligster die op dit moment voor een jaar bij Kwa.Mama aan het werk is zal hier op haar blog op in gaan en daarom sla ik dat voor nu over.
Ik zal de link zeker met jullie delen omdat ik weet dat wij hier dezelfde mening over delen.

Alles bij elkaar ben ik niet Tegen vrijwilligerswerk met kinderen. Ik heb gezien wat het kan opleveren voor een project en dat er daadwerkelijk veel hulp nodig is.
In het geval van Kwa.Mama dat enkel en alleen draait op donaties en sponsoring is er ook geen geld om lokale professionele mensen in te huren. Als er dan doormiddel van professioneel vrijwilligerswerk kennisoverdracht kan plaatsvinden kan ik dat alleen maar toejuichen.
Let wel er moeten meer eisen komen aan vrijwilligerswerk.
Alles moet in het teken staan van het kwetsbare kind en niet in teken van de westerse vrijwilliger.
Als hier een weg in gevonden kan worden door een organisatie of project dan is vrijwilligerswerk niet verkeerd en levert het juist sterkere kinderen op die een klein stapje dichterbij een betere toekomst staan. In Nederland lopen op elke school of kinderdagverblijf ook stagiaires rond en ik denk dat we in die richting moeten gaan denken met voluntourism.

Er is nog een lange weg te gaan want zolang er grote en commerciële organisaties blijven bestaan die geen eisen stellen aan vrijwilligers zal de discussie blijven bestaan. En achter dat soort voluntourism kan ik ook niet staan omdat daar de Westerse vrijwilliger centraal staat in plaats van het Kwetsbare kind. Er gaat dus zeker ook iets mis met vrijwilligerswerk.
Ik probeer het met Africa Volunteer Kwa.Mama wel goed te doen en hoop ook dat de mensen ons weten te blijven vinden en niet worden afgeschrikt door verhalen dat het verkeerd is om vrijwilligerswerk te doen in een ontwikkelingsland.
Bij Kwa.Mama staan de kinderen en lokale staff altijd op Nummer 1 en de vrijwilligers zijn er ter ondersteuning en zien wij als een hele positieve aanwinst om van te kunnen blijven leren.